1864 yılında eyaletlerin kaldırılmasının ardından oluşturulan Bosna Vilayeti'nin bir sancağı oldu. 1908 yılında ise vilayetin Osmanlı yönetiminden çıkıp, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yönetimine girmesiyle birlikte sancak da ortadan kalktı.
Tarihi
Osmanlı Padişahı II. Mehmed'in 1463 yılının mayıs ile temmuz ayları arasında yaptığı sefer sonrasında Bosna, Osmanlı topraklarına katıldı.
Bu fethin hemen sonrasında, Rumeli Eyaleti'ne bağlı Bosna Sancağı kuruldu. Derviş Ahmet Aşıki ve Neşrî'ye göre ilk Bosna sancak beyi, bundan önce Semendire Sancak Beyi olan Minnetoğlu Mehmed Bey idi. Sancak beyinin ilk ikâmet yeri 1463 sonbaharına kadar Yayçe iken, bu tarihten sonra Saraybosna oldu. 1554 yılından sonra ve 1563 yılından önceki bir zamanda ise merkez Banya Luka'ya taşındı.
Bosna Sancağı, 5 Eylül 1580 tarihli bir beratla kurulan Bosna Eyaleti'ne bağlandı ve eyaletin merkez sancağı oldu. 1864 yılında kabul edilen Teşkil-i Vilâyet Nizamnâmesi ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu'nda eyaletler kaldırılıp, vilayet sistemine geçilince oluşturulan Bosna Vilayeti'nin bir sancağı oldu. 1908 yılında ise vilayetin Osmanlı yönetiminden çıkıp, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yönetimine girmesiyle birlikte sancak da ortadan kalktı.
İdari yapılanması
1468-1469 yılları arasında tutulan icmâl tahrir defterine göre sancağın en büyük idari birimi; Osmanlı egemenliği öncesinde Bosna'daki idari dağılımla ilgili olan ve bu tarihten sonra da kullanımı devam eden vilayetti.
Tarihçi Dursun Bey'in Tarih-i Ebu'l-feth isimli eserindeki Bosna'nın fethinin anlatıldığı kısımda fetihten önce Bosna'nın; Bosna Kralı toprakları, Pavlioğulları toprakları, Kovaçoğulları toprakları ve Hersek (Stjepan Kosaça) toprakları olmak üzere dört vilayetten oluştuğu belirtilmektedir.
Fetihten sonra da bu bölünmeye sadık kalındı. Bu dört vilayete ek olarak Bosna Sancağı'na 1455 yılında; İshakoğlu İsa Bey'in yönetiminde bulunan, Üsküp ucuna bağlı Yeleç ve Saray vilayetleri de dahil edildi.
1563 yazında Osmanlı'nın yönetiminden çıkan Hersek topraklarının büyük bir kısmı 1565 ile 1566 yıllarında geri alındı ve Hersek vilayeti olarak Bosna Sancağı'na bağlandı.
1468-1469 tarihli deftere göre Bosna Sancağı, kurulduğu yıllarda 6 büyük vilayet ve 7 kadılıktan oluşmaktaydı.
Bu vilayet ve kadılıklar aşağıdaki gibidir:
- Yeleç Vilayeti ve Yeleç Kadılığı
- Saray Vilayeti ve Saray Kadılığı
- Kral Vilayeti ve Bobovats ve Neretva kadılıkları
- Pavli Vilayeti ve Vişegrad Kadılığı
- Kovaç Vilayeti (Pavli vilayetiyle birlikte Vişegrad Kadılığı)
- Hersek Vilayeti ve Drina
- Blagay kadılıkları
1470 yılında Hersek Sancağı'nın kurulmasıyla vilayet, Bosna Sancağı'ndan ayrıldı. 1485 tarihli deftere göre Bobovats Kadılığı'nın adı Brod Kadılığı olarak değiştirilmiş, Yeleç Vilayeti'nde bulunan Yeleç Kadılığı'nın merkezi Yeni Bazar'a taşınmış ve adı Yeni Bazar olarak değiştirilmişti.
Yeleç Vilayeti'i yerine Yeni Bazar Vilayeti kullanımı ise 1477 yılına rastlamaktadır.
1485'teki defterde Brod ve Yeni Bazar kadılıklarının yanında Saray, Neretva ve Vişegrad kadılıklarının ismi yer almıştı.
1489 tarihinde ise Neretva ve Brod kadılıklarının aynı kadı yetkisi altında toplandığı belirtilmişti.
Sancak beyleri
- Minnetoğlu Mehmed Bey, 1463-7 Şubat 1464
- İshakoğlu İsa Bey, 7 Şubat 1464-1470
- Ayaz Bey, 1470-1474
- Sinan Bey, 1474
- Koca Davud Paşa, 1474-1475
- Malkoçoğlu Bali Bey, 1475-1477
- İskender Paşa, 1477-1479
- Koca Davud Paşa, 1479-1480
- İskender Paşa, 1480-1482
- Yahya Bey, 1482-1483
- Ayaz Paşa, 1483-1484
- İshakoğlu Mehmed Bey, 1484-1485
- Sinan Bey, 1485-1490
- Hadım Yakup Paşa, 1490-1493
- Yahya Paşa, 1493-1496
- Firuz Bey, 1496-1498
- İskender Paşa, 1498-1505
- Firuz Bey, 1505-1512
- Hadım Sinan Paşa, 1512-1513
- Yunus Bey, 1513-14 Nisan 1515
- İskenderpaşazade Mustafa Paşa, 14 Ekim 1515-17 Nisan 1516
- Gazi Hasan Bey, 17 Nisan 1516-1517
- Mihaloğlu Gazi Mehmed Bey, 1517-1519
- Yahyapaşazade Gazi Bali Bey, 1519-15 Eylül 1521
- Gazi Hüsrev Bey, 15 Eylül 1521-1525
- Gazi Hasan Bey, 1525-1526
- Gazi Hüsrev Bey, 1526-1534
- Ulama Han, 1534-1536
- Gazi Hüsrev Bey, 1536-18 Haziran 1541
- Ulama Han, 18 Haziran 1541-1547
- Sofu Ali Bey, 1547-1549
- Zülkadiroğlu Mehmed Paşa, 1549-1550
- Hadim Ali Bey 1550-1551
- Sofu Mehmed Paşa, 1551-1553
- Hadım Gazi Ali Paşa, 1553
- Dugalı Malkoç Bey, 1553-1554
- Kara Osman Han, 1554-1555
- Sokollu Kara Mustafa Bey, 155-1557
- Biharoğlu Hamza Bey, 1557-1561
- Sokollu Hasan Bey, 1561-1562
- Bolyanoğlu Sinan Bey, 1562-1564
- Sokollu Mustafa Bey, 1564-1566
- Sokollu Mehmed Bey, 1566-1568
- Ferhad Bey, 1568-25 Haziran 1568
- Sokollu Mehmed Bey, 25 Haziran 1568-1574
- Sokollu Ferhad Paşa, 1574-1580
Ayrıca bakınız
- Bosna Eyaleti
Yorumlar
Yorum Gönder