OSMANLI DEVLETİ YÜKSELME DÖNEMİ

OSMANLI DEVLETİ YÜKSELME DÖNEMİ 

İstanbul’un fethinden,Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümüne kadar geçen süreyi kapsar. Dönemin Genel Özellikleri • Devlet düzeninden imparatorluk düzenine geçilmiştir. • İpek ve Baharat yolları ele geçirilmiştir. • Karadeniz ve Akdeniz “Türk Gölü” olmuştur. • Anadolu’da Türk siyasi birliği kesin olarak sağlanmıştır. • İslam dünyasının lideri olunmuştur. II. Mehmed (Fatih Sultan Mehmet) İstanbul fethedilmiş ve devletin başkenti yapılmıştır. Fethin Nedenleri: • İstanbul’un, Osmanlı topraklarını ikiye bölmesi ( stratejik neden) • Bizans’ın Avrupalıları Osmanlılara karşı sürekli kışkırtması ( siyasi neden) • Bizans’ın Osmanlı şehzadelerini kışkırtması (siyasi neden) • Doğu ve batıdan gelen kara ve deniz ticaret yollarının İstanbul’da kesişmesi (ekonomik neden) • Hz. Muhammed’in İstanbul’u alacak komutan ve re övücü sözler söylemiş olması sebebiyle İslam dünyasında prestij artırma isteği (siyasi-dini neden) Fethin Sonuçları •  Osmanlı Devleti’nin Anadolu ve Rumeli toprak bütünlüğü sağlandı. •  Bizans imparatorluğu ortadan kaldırılmıştır. •  Ticaret gelirleri artmıştır. •  İpek yolu ve Karadeniz’i Akdeniz’e bağlayan deniz ticaret yollarının kontrolü Osmanlı Devleti’ne geçti. •  Bizans’ı koruma amaçlı düzenlenen haçlı seferleri son bulmuştur. •  Boğazların savunulması kolaylaşmış ve İstanbul Osmanlı Devleti’nin başkenti yapılmıştır. •  II. Mehmed “Fatih” unvanını almıştır. •  Osmanlı Devleti merkeziyetçi, mutlak bir imparatorluk haline gelmiş ve devlet Yükselme Dönemine girmiştir. •  Orta çağ bitmiş , yeni çağ başlamıştır. •  İslam dünyasında Osmanlı Devleti’nin saygınlığı artmıştır. •  Bizanslı bilim adamları İstanbul’dan ayrılarak İtalya’da rönesans hareketlerinin başlamasında etkili olmuşlardır. •  Fener Patrikhanesi’nin Osmanlı’ya bağlanmasıyla Osmanlı padişahları Ortodoks halkın koruyucusu durumuna gelmişlerdir. Fatih Sultan Mehmet Döneminin Diğer Önemli Olayları Şunlardır; • Osmanlı devleti imparatorluk özelliği kazanmıştır. Anadolu’da alınan yerler; • Cenevizlilerden Amasra alındı. • Sinop alınarak Candaroğulları beyliğine son verildi. • Trabzon fethedilerek Trabzon Rum İmparatorluğuna son verildi. Avrupa’da fetihler; • Belgrat dışında bütün Sırbistan fethedildi. • Atina ve Mora yarımadası fethedildi. • Eflak ve Boğdan fethedildi. • Bosna tamamen elegeçirilmiş, Hersek’in büyük bölümü ile Arnavukluk’taki bazı kaleler fethedilmiştir. • 1473 Otlukbeli savaşı ile Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan yenilgiye uğratılmış ve Doğu Anadolu’nun kapısı açılmıştır. • 1475’te Kırım alınarak Karadeniz Türk Gölü haline gelmiştir. • Ege’de Taşoz, Limni, Eğriboz, İmroz, Semadirek , Midilli gibi adalar fethedilmiştir. • 1479’da Osmanlı İmparatorluğu ile Venedikliler arasında İstanbul Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre; • Venedikliler, işgal ettikleri yerleri boşaltmayı, Osmanlı İmparatorluğu’na savaş tazminatı ve vergi ödemeyi kabul etmişlerdir. • Osmanlı İmparatorluğu, Hristiyan birliğini parçalamak ve doğudan gelen ticaret mallarını Venedikliler aracılığıyla Avrupa’ya pazarlamak amacıyla Venediklilere kapitülasyonlar verilmiştir. UYARI: Venediklilere kapitülasyonlar verilerek ilk kez ayrıcalık verilmiştir. • Divana sadrazam başkanlık etmeye başlamıştır. • İlk kez altın para basılmıştır. • Enderun, devlet adamı yetiştiren kurum haline gelmiştir. • İstanbul Üniversitesi’nin temelini oluşturan Sahn-ı Seman Medresesi kurulmuştur. • Kazasker ve defterdarlar Anadolu ve Rumeli olmak üzere ikiye ayrılmıştır. • İlk kez cülus bahşişi dağıtılmıştır. (Padişahın tahta çıktığında kapıkulu askerlerine dağıttığı para) DİKKAT: Cülus verilmesi I.Abdülhamit zamanına kadar devam etmiştir. • Osmanlı Devleti’nin ilk kanunnamesi olan Kanunname-i Ali Osman hazırlanmış, kardeş katli yasal hale gelmiştir. • Topkapı sarayı ve Rumeli Hisarı yaptırılmıştır. • 1455 yılında Tersane-i Amire ismiyle bugünkü Haliç tersanesi kurulmuştur. • Fatih 1480’de Gedik Ahmet Paşa’yı İtalya seferi için görevlendirmiş ,Gedik Ahmet Paşa Otranto’yu fethetmiş, fakat Fatih’in ölümüyle İtalya seferi yarım kalmıştır. • Fatih , ünlü matematikçi ve astronomi bilgini Ali Kuşçu’nun İstanbul’da kalmasını sağlamıştır. • İtalyan ressam Bellini’ye resimlerini yaptırmıştır. • Kendisi de Avni mahlasıyla şiir yazmıştır. II. Beyazid Dönemi • Kardeşi Cem Sultan’ın isyanından dolayı fetih hareketleri durmuştur. Cem Sultan, Rodos Şövalyelerine esir düşmüş, Papa ve Fransa Kralı’nın Cem Sultan’ı Osmanlı Devleti’ne karşı kullanması, olayı dış sorun haline getirmiştir. (Cem Olayı) Safevi Devleti’nin kışkırtmasıyla çıkan Şahkulu Ayaklanması güçlükle bastırılmıştır. (Şii ayaklanması) • Memlüklerle yapılan savaşlarda kesin sağlanamamıştır. • Karamanoğlu beyliği ortadan kaldırılmştır.

Venediklilerle yapılan deniz savaşlarından kazançlı çıkılmış, Mora Yarımadası’nda kesin egemenlik sağlanmıştır. • Oğlu Yavuz tarafından tahttan indirilmiştir. Yavuz Sultan Selim Dönemi (I.Selim) • Türk-İslam birliğini sağlamak için doğuya seferler düzenlemiştir. • Bozoklu Celal ayaklanması bastırılmıştır. ( Celali isyanlarının ilk örneğidir.) • 1514 Çaldıran Savaşı ile Safevi devleti yenilgiye uğratılmıştır. Bu savaş sonucunda; Doğu Anadolu Osmanlılara geçmiştir. Ayrıca İran’dan geçen ticaret yollarının da denetimi Osmanlıların eline geçmiştir. • 1515 Turnadağ Savaşı ile Dulkadiroğulları Beyliği’ne son verilmiş, Anadolu’nun tamamında siyasi birlik sağlanmıştır. • 1516’da Memlükler üzerine Mısır Seferleri düzenlenmiştir. Bunlar; 1516 Mercidabık Savaşı: • Memlükler yenilmiştir. • Suriye ve Filistin Osmanlıların eline geçmiştir.

1517 Ridaniye Savaşı: • Memlükler yenilmiş ve varlıkları sona ermiştir. • Mısır, Osmanlıların eline geçmiştir. • Baharat Yolu Osmanlıların denetimine girmiştir. • Kutsal yerler (Hicaz) Osmanlı devletine bağlanmıştır. • Halifelik makamı , Osmanlı devletine geçmiştir. Böylece Osmanlı Devleti teokratik bir nitelik kazanmıştır. • Kutsal emanetler İstanbul’a getirilmiştir. ( Topkapı Sarayı’nda saklanmaktadır.) • Çok sayıda bilim adamı İstanbul’a getirilmiştir. • Piri Reis tarafından hazırlanan harita 1517’de Sultan I.Selim’e sunulmuştur. • I.Selim “Selimi” mahlasıyla Divan şiirleri yazmıştır. I. Süleyman (Kanuni) Dönemi • En uzun süre tahtta kalan padişahtır. (En geniş sınırlara ulaşılmıştır.) • Bu dönemde çıkan politik nedenli Canberdi Gazali, Ahmet Paşa, dini nedenli Kalender Çelebi , Baba Zünun isyanları bastırılmıştır. • Belgrat, Boğdan, Rodos ve macaristan’ın büyük kısmı fethetmiş ve Osmanlı topraklarına dahil edilmiştir. • 1526 Mohaç Meydan Savaşı ile Macaristan Osmanlı egemenliğine girmiştir.

1529’da Viyana ilk kez kuşatılmış, ancak alınamamıştır. (I. Viyana Kuşatması) • Avrupa ittifakını (haçlı birliğini )önlemekve ticareti canlandırmak için 1535’ta Fransa’ya kapitülasyon verilmiştir. DİKKAT !!!! 18.yüzyılda I.Mahmut zamanında Fransa’ya verilen kapitülasyonlar sürekli hale gelmiştir. • Mimar Sinan’a Süleymaniye camii yaptırılmıştır. Süleymaniye medreseleri açılmıştır. Barbaros Hayrettin Paşa’nın Haçlı birlikleri ile yapılan 1538 • Preveze Deniz Savaşı zaferinin sonucunda, Akdeniz egemenliği tamamen Osmanlılara geçmiştir. Akdeniz Türk gölü haline gelmiştir. • Cezayir ve Trablusgarp Osmanlılara bağlanmıştır. • Yönetim, askerlik ve topraaka düzeni ile ilgili kanunnameler hazırlanmıştır. • Avustruya’nın Macaristan’a müdaheleleri üzerine Kanuni 1532’de Almanya seferine çıkmıştır. Ancak ne Avusturya ne de Almanya orduları önlerine çıkmamış,Türk ordusu da Almanya içlerine kadar ilerleyerek geri dönmüştür. • Almanya seferinden sonra Osmanlı devleti’nin üstünlüğünü kabul eden Avusturya barış istemiştir. 1533’te İstanbul Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre; • Avusturya Macaristan’ın Osmanlı’ya ait olduğunu kabul etmiştir. • Avusturya arşidükü (kralı) , Osmanlı sadrazamına denk sayılmıştır. DİKKAT ! İstanbul antlaşması ile Avurturya karşısında elde edilen üstünlük 1606 yılında yapılan Zitvatoruk Antlaşması ile kaybedilmiştir. • Hint ticaret yolunu Portekiz egemenliğinden almak için Hint Deniz Seferleri düzenlenmiştir. İstenilen başarı elde edilemese de Kızıldeniz Osmanlı egemenliği altına girmiştir ve Arap Yarımadası Osmanlı Devleti’ne geçmiştir. BİLGİ NOTU: Kitab-ı Bahriye’nin yazarı Piri Reis, Miratü’l Memalik’in yazarı Seydi Ali Reis Hint seferlerinde kaptanı deryalık yapmışlardır. • İran’daki Safevi Devleti üzerine üç kez seferler düzenlenmiştir ve 1555’te Amasya Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma ile; • Bağdat, Tebriz, Erivan Osmanlı topraklarına kalmıştır. (İran ile imzalanan ilk resmi antlaşmadır.) • Avusturya üzerine yapılan Zigetvar Seferi sırasında Kanuni Sultan Süleyman ölmüştür. Sokullu Mehmet Paşa Dönemi • Kanuni (2 yıl), II.Selim (8 yıl) ve III.Murat (5yıl) dönemlerinde sadrazamlık yapmıştır. Kanuni döneminden sonra yönetimde çok etkili olduğu için, tarihçiler bu döneme onun adını vermiştir. II. Selim Döneminde • Sakız adası fethedilmiştir. • Kıbrıs fethedilmiş ve bunun üzerine oluşturulan Haçlı birlikleriyle İnebahtı Savaşı yapılmıştır. • Kanuni döneminde Haçlı birlikleriyle yapılan Preveze Deniz Savaşı’nda Akdeniz’de kazanılan üstünlük İnebahtı Savaşı ile kaybedilmiş, Osmanlı donanması ilk kez bu savaş esnasında yakılmıştır. • Tunus ve Yemen Osmanlı egemenliğine girmiştir. Fas Osmanlı himayesine alınmış, böylece Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’nın tamamını fethetmiştir. • II. Selim cülus bahşişinin ilmiye sınıfına da verilemesini ilk başlatan padişahtır. • Sokullu Mehmet Paşa’nın iki önemli projesi bulunmaktadır.

Bunlar; 1Don-Volga projesi: Rusya ve İran’a karşı üstünlük sağlamak , İpek Yolu’nu denetlemek ve Orta Asya Türklerine yardım etmek amacıyla Karadeniz’e dökülen Don ve Volga nehirlerinin birbirine en çok yaklaştığı noktada bir kanal açarak iki nehri birleştirmek. 2Süveyş Kanalı Projesi: Baharat Yolu’nu canlandırmak amacıyla Akdeniz ve Kızıldeniz’i bir kanalla birleştrmek. Don-Volga ve Süveyş Kanalı prıjeleri hayata geçirilemiştir. III. Murat Döneminde • Yükselme döneminin son , duraklamanın ilk padişahdır. • İran ile yapılan Ferhat Paşa Antlaşması ile Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlara ulaşmıştır. • Venedik, Ceneviz, Fransızlardan başka bu dönemde İngiltere’ye de ticari ayrılıklar verilmeye başlanmıştır. • Takiyüddin tarafından ilk Osmanlı rasathanesi kurulmuş ancak ulemanın kışkırtmasıyla bu rasathne yıkılmıştır. UYARI: Kapitülasyonların ve Hint Deniz seferlerinin ortak yönü; değişen ticaret yollarına önlem almaktır.