Yavuz Sultan Selim’in eşi, Kanuni’nin annesidir. Bu iki faktörden dolayı saraydaki nüfuzunu her geçen gün arttırmıştır. Güzelliği ile tarihe geçen Ayşe Hafsa Valide Sultan, “Valide Sultan” olarak anılan ilk padişah annesidir. Hem eşi hem de oğlu zamanında devlet yönetiminde söz sahibi olmuştur.
Ayşe Hafsa Sultan (Osmanlı Türkçesi: عایشه حفصه سلطان; ö. 19 Mart 1534), Osmanlı Padişahı I. Selim'in eşi, Kanuni Sultan Süleyman'ın annesi ve ilk valide sultandır.
Kimliği
Ayşe Hafsa Valide Sultan'ın kökenine ilişkin çeşitli kaynaklarda yer alan ve genel olarak iki farklı hipotez mevcuttur.
Bunlardan birincisine göre Ayşe Hafsa Sultan, "Abd'ûl-Muin" adında birinin kızıdır. Diğer bir görüşe göre ise, Ayşe Hafsa Sultan Kırım hanı Mengli Giray'ın kızıdır.
Gerçekten de Yavuz Sultan Selim'in eşlerinden birisinin Mengli Giray'ın kızı, Beyhan Sultan, Hâfize Sultan ile Devlet-Şah (Yenişah) Sultan’ın annesi olan Âişe Hâtûn olduğu kesin olarak bilinmektedir. Ancak kesin olmayan diğer bir görüşe göre ise Kanuni Sultan Süleyman'ın öz annesi olan Ayşe Hafsa Sultan, Yavuz Sultan Selim'in Avrupa kökenli ikinci eşidir.
Osmanlı tarihçisi İsmail Hakkı Uzunçarşılı Kitabeler'de Hafsa Sultan'ın ismini "Hafsa bint-i Abdü'l-Muin" olarak vermektedir. Bu Hafsa Sultan'ın cariye kökenli olup Türk asıllı olmadığına bir delil kabul edilebilmektedir. Bir diğer tarihçi Necdet Sakaoğlu'na göre Kırım Hanı Mengli Giray'ın kızı olduğu iddiaları kanıtlanamamıştır. Valide Sultan'ın Osmanlı Padişahı I. Selim'in ilk eşi olan Kırım hanı Mengli Giray'ın kızı Âişe Hâtûn olabileceğine ilişkin de kaynaklar delil gösterebilmektedir.
Diğer taraftan da Ayşe Hafsa Sultan, kendisinden yüz yıl kadar önce yaşamış olan Aydınoğlu Beyliği'nin son beyi Aydınoğlu İsa Bey'in kızı ve Yıldırım Beyazıd'ın eşi olan Hafsa Hatun ile karıştırılmamalıdır. Edirne'nin Havsa kasabasının ismini Hafsa Hatun'un orada yaşamış olmasından dolayı ondan aldığı söylenir. Ama aslında adını yakınlardaki Has Köyünde büyük bir külliye yaptıran Fatih Sultan Mehmet'in sadrazamlarından Mahmud Paşa'ya izâfeten "Havass'ı Mahmud Paşa"dan (i.e. Mahmud Paşa Has'ları) almıştır.
14 yaşında babası ve Osmanlı padişahı Sultan Bayezid Han'ın ortak görüşü neticesinde Şehzade Selim ile evlendirildi. Kerç şehrinden yola çıkan kadırga ile Trabzon'a gelin olarak indi. Orhan, Musa ve Korkut isminde üç oğlu olan Hafsa Sultan'ın çocukları salgın hastalıklarda hayatını kaybetti. Sultan Selim'in şehzadelik döneminde Trabzon'da, oğlu Şehzade Süleyman'ın sancak beyliklerinde de Kefe ve Manisa'da bulundu. Yavuz Sultan Selim'in 1520 yılındaki ani ölümüyle oğlu Kanuni Sultan Süleyman tahta geçti.
Oğlunun tahta geçişiyle Hafsa Sultan da İstanbul'a geldi. Annesini çok seven, sayan ve hürmet eden Süleyman Han tarafında tarihte ilk defa kendisine Valide Sultan makamı uygun görüldü.
Hayatının sonuna kadar Hürrem Sultan'ın ilerleyişi önünde set kurmuş ve haremdeki dengeleri iyi tutmuştur. Bu yüzden denilebilir ki iyiliği ile etkili Valide Sultan yaşadığı sürece Hürrem Sultan'ın da yükselmesine bir imkân olmamaktadır.
Ayşe Hafsa Valide Sultan'ın günümüze ulaşan eşine ve oğluna gönderdiği birçok mektubu da vardır.
Oğlu üzerinde yoğun etkisi görülen Valide Sultan'ın baskın bir rol oynadığı bilinmektedir. Fakat bu etkisini hiçbir zaman kötüye kullanmamıştır. Gönderdiği birçok mektup ile siyasi olaylarla ilgili tavsiyelerde bulunan Hafsa Sultan, II. Bayezid'in annesi Gülbahar Hatun'dan sonra oğluna bu tür telkinlerde bulunan ilk padişah annesidir.
Vefatı ve Eserleri
19 Mart 1534 tarihinde oğlunun saltanatı sırasında muhtemelen kalbe bağlı sorunlardan elli altı yaşlarında hayatını kaybetti. İstanbul'daki Yavuz Sultan Selim Camii'ndeki türbeye gömüldü. Yanında kızı Şah Sultan da medfundur.
Hafsa Valide Sultan'ın ölümüyle saraya sultan ya da soylulardan biri olarak gelin gelen Valide Sultan'ların da devri kapanmıştır. Kendisi bu durumun ilk ve son örneğidir.
Yorumlar
Yorum Gönder